Źródło: BirdTalk.org - tłumaczenie własne
Podstawy genetyki są wspólne dla wszystkich gatunków. Genetyka barwna gatunków papug jest uderzająco podobna. W tej części przedstawiam kilka podstawowych definicji i podwaliny, na których będziemy budować dalsze informacje.
Komórka
Komórka jest budulcem życia. Wszystkie żywe organizmy, zarówno zwierzęce, jak i roślinne, składają się z komórek.
DNA
Każda komórka w ciele zawiera DNA. DNA zawiera informację genetyczną o organizmie. Każda komórka zawiera pełną informację o ptaku. Płeć, rozmiar ciała, kolor, jakość upierzenia i wszystkie inne cechy genetyczne są zakodowane w DNA ptaka.
Geny
Gen to odrębna część DNA. W przypadku ptaka jeden gen może zawierać informację o kolorze, inny o wielkości, a jeszcze inny o wzorze na ptaku. Kilka genów razem może kontrolować to, co widzimy jako pojedynczą cechę. Przeanalizujemy to szczegółowo później.
Dziedziczenie
Życie organizmu zaczyna się od pojedynczej komórki. Ta pojedyncza komórka powstaje w wyniku fuzji (połączenia) komórki jajowej (matki) i nasienia (ojca). DNA w tej pierwszej komórce powstaje z DNA matki i ojca. Połowę DNA dostarcza matka, a drugą ojciec. Nowa komórka zawiera zatem DNA obojga rodziców. Nazywa się to dziedziczeniem. Jest to punkt, w którym ustala się DNA potomstwa (dziecka). Od tego momentu w DNA nie zachodzą żadne zmiany.
Każdy rodzic wnosi tylko połowę swojego DNA do pierwszej komórki. Którą połowę? Teraz spróbujemy odpowiedzieć na to pytanie.
Wiemy już, że DNA składa się z genów. Geny regulują funkcje w organizmie. Możemy więc myśleć o DNA jako o długiej liście genów (patrz rysunek poniżej).
Na tym diagramie każdy rząd reprezentuje geny, które kontrolują cechy wizualne u ptaka, takie jak rozmiar głowy, kolor, długość itp. Widzimy, że ojciec i matka mają wkład w każdy gen u potomstwa. Geny koloru u potomstwa są mieszanką genów koloru rodziców. Geny długości u potomstwa są mieszanką genów długości obojga rodziców i tak dalej. Tak więc stwierdzenia typu „ma oczy ojca i nos matki” nie są genetycznie poprawne. Ale wiemy z doświadczenia, że czasami te stwierdzenia są wizualnie prawdziwe. Jak więc potomstwo może zawierać geny obojga rodziców i wyglądać tylko jak jedno z nich?
W przypadku większości genów w DNA znajdują się dwie kopie genu. Te dwie kopie mogą być różne lub mogą być takie same. Jeśli są takie same, przedstawiamy je powtarzającą się literą, np. AA, jeśli są różne, przedstawiamy je dwiema różnymi literami AB. Zróbmy to trochę bardziej realistycznie i porozmawiajmy o dwóch najczęstszych kolorach papużek falistych zielonym i niebieskim. Dwie kopie genu koloru w zielonej papużce falistej przedstawimy literami GG (Green-Green). Dwie kopie genu koloru u niebieskiej papużki falistej przedstawiamy literami BB (Blue-Blue). Co się dzieje, gdy te dwa ptaki tworzą parę rodziców? Czy potomstwo jest niebieskie czy jest zielone, czy gdzieś pomiędzy? Przyjrzyjmy się najpierw, co mówią nam geny. Zielony rodzic ma dwie kopie genu reprezentowanego przez GG. Nauczyliśmy się w dziedziczeniu, że każdy rodzic wnosi połowę swojego DNA w taki sposób, że połowa każdego genu trafia do potomstwa. Zielony rodzic wnosi zatem jedną kopię swojego genu G. Podobnie niebieski rodzic wnosi jedną kopię swojego genu koloru B. Teraz wiemy, że geny koloru potomstwa wyglądają jak GB. Gdy już ustaliliśmy, jak wyglądają geny, potrzebujemy jeszcze jednej informacji, aby określić, jak ptak będzie wyglądał. Który gen jest dominujący, a który recesywny.
Relacje dominujące i recesywne
Jeśli dwie kopie genu różnią się od siebie, jedna może działać jak karta atutowa i całkowicie ukrywać efekt drugiej. W powyższym przykładzie potomstwo niebieskich i zielonych ptaków wygląda tak samo zielone jak jego zielony rodzic. Wizualnie nie można stwierdzić, czy para genów niesionych przez zielonego ptaka to GG czy GB. Jeśli jedna kopia genu dominuje w taki sposób nad drugą, mówimy, że jest dominująca. Gen, który zostaje ukryty, nazywa się recesywnym.
Skąd wiemy które geny są dominujące a które recesywne?
Doświadczenie hodowców w łączeniu par i skrupulatnie notowane wyniki (ubarwienie potomstwa) pozwoliły taką wiedzę zdobyć.
