W literaturze podaje się wartości procentowe i określa mianem szansy lub prawdopodobieństwem wystąpienia danej mutacji u młodych. Co to oznacza.
Podczas rozmów z hodowcami spotykam się z dwoma aspektami: po pierwsze nie każdy rozumie co oznacza określenie szansa/prawdopodobieństwo wystąpienia danej mutacji u młodych a druga sprawa to spotykam się z opinią, że te wartości procentowe występujące w literaturze bądź kalkulatorach genetycznych powstały w wyniku "badania" na 100 ptakach. Chciałbym przedstawić jak się sprawy mają. Otóż na sam początek chcę powiedzieć, że te wartości wynikają z genetycznych zasad dziedziczenia plus czystej matematyki. A teraz do szczegółów.
Wiadomo wszystkim, że w zależności od mutacji rodziców młode mogą się rodzić w różnych mutacjach. Hodowcy kojarząc pary często chcą wiedzieć jakie młode uzyskają. Jednym ze sposobów "wyliczenia" tego jest korzystanie z tzw. tabeli (szachownicy) Punnetta. Do przedstawienia tego posłużę się prostym przykładem dziedziczenia Dark Factor - ale nie to jest ważne jaka mutacja tylko zasada wyliczenia %.
W powyższym przykładzie i samiec i samica mają po jednym genie mutacji Dark Factor. Jak widać w tabelce wśród młodych są możliwe 4 przypadki - te cztery przypadki stanowią 100% możliwych kombinacji. Jeden z czterech to DD (1 z 4 to 25%). Jeden z czterech to zwykły zielony (bez D w ogóle) - 1 z 4 to 25%. Dwa z czterech to jeden D - 2 z 4 to 50% - i to jest właśnie zwykła matematyka służąca do wyliczenia.
Dlaczego jednak mówi się o szansie/prawdopodobieństwie a nie o konkretnej ilości. Tu właśnie wkracza genetyka. Jak wiemy ptak (jak i inne zwierzęta) ma dwa chromosomy zawierające zestawy genów (w tym genów mutacji barwnych). Te chromosomy nie muszą zawierać dokładnie tych samych genów (przykład ptaków szpaltów na mutacje resecywne - na jednym chromosomie gen recesywny występuje a na drugim nie). To z którego chromosomu geny zostaną przekazane potomstwu jest sprawą "losową" i dlatego mówimy o prawdopodobieństwie wystąpienia mutacji u młodych, bo nie ma gwarancji, który gen zostanie przekazany. Jak wiadomo wyniki rachunku prawdopodobieństwa są tym bliższe prawdzie im próba jest liczniejsza. Co w pewnym sensie ma powiązanie z tym poglądem, że to wynik "badania" na 100 ptakach, tyle, że nie jest to wynik badania a po prostu przy dużej liczbie młodych te wartości będą bliższe prawdzie.
Warto zdawać sobie sprawę, że fakt iż np. prawdopodobieństwo wystąpienia danej mutacji jest na poziomie 25% nie oznacza, że na pewno w każdym lęgu co czwarty młody będzie w tej mutacji. Dopiero przy licznej "próbie" czyli np po 10 lęgach (lub właśnie po 100 lęgach) jest spora szansa, że 1/4 młodych (sumarycznie z 10 lęgów) będzie w tej mutacji. Dlatego też może się zdarzyć, że mimo iż szansa wynosiła np 50% to możemy mieć dwa-trzy kolejne lęgi a młodego w danej mutacji nie dochowamy się w nich.
Posłużyłem się prostym przykładem, gdzie możliwych kombinacji jest niewiele (cztery) i wartości procentowe są duże. Ale przy wyliczeniach niektórych skomplikowanych kombinacji kilku mutacji te wartości już są znacznie mniejsze i jest ich więcej. Poniżej przykład ale to i tak jeszcze przykład mało licznych kombinacji :-)
