Gdy mówimy o mutacji "sprzężonej z płcią" to chodzi o taką mutację, której gen jest ściśle "związany" z chromosem płci (X).
W części pierwszej omówiono dziedziczenie autosomalne.
Co ważne - tylko chromosom X jest "wystarczająco długi" aby mogły się na nim znajdować geny związane z mutacjami barwnymi. Chromosom Y nie przenosi genów mutacji barwnych.
Recesywna sprzężona z płcią
Samce ptaków posiadają dwa chromosomy X a samice jeden X i jeden Y. W związku z tym samiec może być szpaltem na mutację recesywną związaną z płcią. Aby mutacja była widoczna, gen musi być zmutowany na obu chromosomach X. Z drugiej strony samica ma tylko jeden chromosom X i to on musi zawierać mutację. Chromosom Y nie zawiera żadnej informacji (koloru). Oznacza to, że samica nigdy nie może być szpaltem mutacji recesywnej powiązanej z płcią - samica po prostu albo jest w takiej mutacji albo nie.
Weźmy jako przykład ino zielona (lutino) u nierozłączki czerwonoczelnej (nalezy pamiętać, że u innych gatunków nierozłączek mutacja Ino nie jest sprzężona z płcią). W przypadku roseicollis czynnik ino jest dziedziczony jako recesywny sprzężony z płcią.
Innym przykładem jest połączenie samca szpalta na ino i samicy lutino (rys. 6):
Ostatnim przykładem jest kombinacja zielonego samca szpalta ino x zielona samica (rysunek 7):
Jeśli mutacja recesywna sprzężona z płcią rodzi się z połączenia dwóch ptaków w dzikim typie, wiemy na pewno, że jest to samica.
Dominująca sprzężona z płcią
Jest to dominująca mutacja zlokalizowana na chromosomie X (chromosomie płci). Ponieważ ptaki płci męskiej mają dwa chromosomy X, mogą przenosić mutację w pojedynczym lub podwójnym czynniku. Samica ma tylko jeden chromosom X i nigdy nie może być dwuczynnikowa. Chromosom Y nie zawiera żadnej informacji koloru.
Jak widać, taki schemat można wykonać dla wszystkich możliwych kombinacji podstawowych mutacji. Przy odrobinie praktyki okazuje się, że w rzeczywistości nie jest to takie trudne.
W przypadku niepełnego dziedziczenia dominującego zazwyczaj zdarza się, że samica SF ma umaszczenie bardzo podobne do umaszczenia samców DF, a samce SF mają umaszczenie pośrednie, które znajduje się gdzieś pomiędzy normalnym dzikim umaszczeniem a umaszczeniem samca DF. Jak to jest możliwe? W rzeczywistości jest to całkiem proste. W mutacjach dominujących SF zawsze mamy mutanta dominującego na jednym z dwóch chromosomów X, który ze względu na swoje dominujące działanie może powodować zmiany w normalnej postaci. Drugi chromosom X, który nie uległ mutacji, zapewnia przeciwwagę, która blokuje pełne działanie tego genu. U samic SF nie ma dodatkowego chromosomu X, który mógłby zrównoważyć gen i w dlatego pojedyczny faktor osiąga pełny efekt.
Opracowano na podstawie książki : "Lovebirds - Owners manual and reference quide" - Dirk Van den Abeele
