Krótkie przedstawienie gatunków nierozłączek
Nierozłączki: Agapornis, należą do rzędu papug: Psittaci, rodziny papugowatych: Psittacidae i podrodziny papug właściwych: Psittacinae.
Do rodziny Agapornis należy 9 gatunków nierozłączek:
Nierozłączka czerwonoczelna - Nierozłączka czarnogłowa - Nierozłączka Fischera (rudogłowa) - Nierozłączka siwogłowa - Nierozłączka czerwonogłowa - Nierozłączka taranta (czarnoskrzydła) - Nierozłączka niassa (krasnogłowa) - Nierozłączka czarnolica - Nierozłączka liberyjska
Nierozłączki zamieszkują terytorium niemal całej Afryki oraz Madagaskar i kilka okolicznych wysp.
W naturalnych warunkach nierozłączki żyją w stadach i zamieszkują tereny sąsiadujące ze zbiornikami wodnymi, ponieważ bardzo lubią się kąpać a w okresach suszy nie mogłyby migrować w poszukiwaniu wody. Papużki te odżywiają się różnymi nasionami (we wszystkich stadiach rozwoju), pączkami, pędami drzew i krzewów, owocami, także jagodami oraz owadami i ich larwami.
Są to ptaki o dużym temperamencie, bardzo ruchliwe, charakteryzujące się dużym apetytem.
Lęgi nierozłączki odbywają w dziuplach drzew. Jako jedne z nielicznych papugi te wyścielają gniazdo, a niektóre potrafią nawet utkać kunsztowne, walcowate budowle z traw, trzcin albo pasemek kory. Jaja nierozłąćzek, tak jak innych ptaków gniazdujących w dziuplach są białe, wysiaduje je samiczka. Samczyk w tym czasie dostarcza jej pokarm, a później gdy samiczka przystępuje do wysiadywania następnego lęgu, karmi on podrośnięte już młode. Samczyk bardzo chętnie przebywa w gnieździe, zawsze spędza tam noc. Partnerzy nie oddalają się od siebie poza zasięg głosu. Wiele czasu spędzają tuląc się do siebie i muskając wzajemnie piórka, choć znana jest także ich awanturniczość. Często wybuchają kłótnie, bijatyki, w wyniku których jedno ucieka na inną gałąź, ale już po chwili powraca na stare miejsce i tuli się do partnera, jakby nic nie zaszło.
To ogromne przywiązanie pary, właśnie ta nierozłączność przyczyniło się do nadania im nazwy Agapornis pochodzącej z języka greckiego - agapein - kochać i ornis - ptak. W innych językach także stosowana jest ta nazwa: unzertrennliche (niem.), inseparables (franc.), nierazłucznyje (ros.) i lovebirds (ang.).
Nierozłączka czerwonoczelna - Agapornis roseicollis
Na dość dużym obszarze Afryki występują dwa podgatunki tej papugi: Agapornis roseicollis roseicollis i mniejsza oraz intensywniej ubarwiona zasiedlająca Angolę Agapornis roseicollis cutumbella. Ich środowiskiem naturalnym są suche, strome zbocza górskie na skraju pustyni. Muszą odbywać dość dalekie loty w poszukiwaniu wody. Oba podgatunki sprowadzono do Europy i nieświadomie krzyżowano. U papug tych występuje wyraźny dymorfizm płciowy. Samica jest większa od samca, ma szerszy kuper, małą, okrągłą głowę, szerszą nasadę dzioba i bladoczerwone czółko. Sposób zachowania w niektórych sytuacjach jest także charakterystyczny dla płci, np. w razie niebezpieczeństwa samica chowa się do budki pierwsza. Tylko samica upycha budulec na gniazdo między pióra. Natomiast tokują i karmią wyłącznie samce.
W okresie lęgowym kolonia adaptuje na gniazda nisze skalne, gniazda wikłaczy i siedliska wróbli. Składają 3-5 jaj, po 21-23 dniach wykluwają się pisklęta. Okres gniazdowania trwa 5-6 tygodni a po dalszych 2 tygodniach młode są już samodzielne. Rozmieszczenie barw u młodych jest identyczne jak u dorosłych ptaków, ale kolory są nieco bledsze a boki dzioba – czarne.
Nierozłączki czerwonoczelne uznano za najbardziej, po papużkach falistych, podatne na prace selekcyjne. Cały czas trwają prace, w wyniku których uzyskuje się ciągle nowe mutacje barwne.
Tutaj bardziej szczegółowy opis gatunku
Nierozłączka czarnogłowa - Agapornis personatus
Samica i samiec są tak samo ubarwione i mają około 15cm długości. W środowisku naturalnym żyją na trawiastych stepach, rzadko porośniętych baobabami i akacjami. Mogą zajmować tereny aż do wysokości 1700 m n.p.m.
Gniazdują w koloniach i lęgną się między marcem a sierpniem. Na gniazda wybierają dziuple w gałęziach drzew oraz we wnękach murów, a także zajmują opuszczone gniazda jaskółcze. Samica składa 5-7 jaj, w odstępach 24-godzinnych. Wysiadywanie trwa 21-23 dni. Niektóre samice wysiadują od pierwszego jaja, inne dopiero poczynając od trzeciego. Pisklęta po wykluciu pokryte są delikatnym, różowym puchem, który z czasem staje się szary. Po około 45 dniach młode opuszczają gniazdo. Ubarwione są identycznie jak ptaki dorosłe, z tym, że upierzenie mają bardziej matowe. Jeszcze przez kilka tygodni karmi je samiec, samica w tym czasie przystępuje do wysiadywania następnych jaj.
Pierwsze nierozłączki czarnogłowe sprowadzono do Wielkiej Brytanii około roku 1927. Do dziś wyhodowano różne odmiany barwne.
Tutaj bardziej szczegółowy opis gatunku
Nierozłączka fischera (rudogłowa) – Agapornis fischeri
Podobno nazwę tych papużek nadał badacz Reichenow na cześć dr Fischera, który wraz z nim je odkrył. Ubarwienie samic i samców tego gatunku jest identyczne. Występują obok nierozłączek czarnogłowych. Od „sąsiadów” oddziela je pasmo dziewiczych lasów. W Afryce opuszczone gniazda wikłaczy natychmiast są zajmowane i przekształcane w kolonie nierozłączek Fischera. Samica znosi 4-6 jaj, które wysiaduje przez 23 dni. Młode po wykluciu pokryte są kremowym puchem. Ich dziób jest brązowy a po około 15 dniach zaczyna nabierać barwy czerwonej. Pisklęta przebywają w budce 5-6 tygodni. Po opuszczeniu gniazda są jeszcze przez dwa tygodnie dokarmiane przez samca. Po usamodzielnieniu się młodzież powinna być oddzielona od rodziców. Nierozłączki Fischera są mniej odporne na niskie temperatury i dlatego powinny zimą przebywać w ogrzewanych pomieszczeniach. Są natomiast znacznie agresywniejsze i należy poszczególne pary trzymać oddzielnie. Mogą się słyszeć i widzieć ale ścianki klatek nie powinny do siebie przylegać, gdyż ptaki często walczą ze sobą przez pręty.
Tutaj bardziej szczegółowy opis gatunku
Nierozłączka siwogłowa – Agapornis canus
Istnieją dwa podgatunki tych papug. Agapornis cana cana zamieszkuje Madagaskar, Komory, Zanzibar, Mafię, Pembę a na zachodnim Madagaskarze żyje Agapornis cana ablectanea, różniąca się od podgatunku nominatywnego bardziej błękitną zielenią upierzenia, przy czym szarość samca jest bardziej czysta i rozleglejsza. U papug tych występuje wyraźny dymorfizm płciowy ubarwienia upierzenia.
W sezonie lęgowym wędrują one stadami, czyniąc wielkie spustoszenie na polach ryżowych. Są hałaśliwe i ruchliwe. Unikają jednak zbyt dalekich lotów. Odpoczywają gęsto stłoczone na palmach daktylowych. W czasie żerowania w trawach, których nasiona są podstawowym pożywieniem często przebywają z ptakami innych gatunków, jak np. zięby i grubodzioby.
Samica znosi najczęściej 3-4 jajka, które wysiaduje 18-22 dni. Młode ubarwione identycznie jak dorosłe samice, opuszczają gniazdo po 5-6 tygodniach. Tak jest w warunkach naturalnych, w hodowli natomiast odmienne ubarwienie samców opuszczających gniazdo jest już wyraźnie zaznaczone. Całkowite wybarwienie samca następuje po 5-6 miesiącach od wylęgu. Pominięcie barwy młodzieńczej w hodowlach znane jest u ptaków innych gatunków, jednak przyczyny tego zjawiska są nieznane.
W klatkach zachowują się bardzo płochliwie i w razie zbliżenia się człowieka natychmiast znikają w budkach. Bez budek są bardzo „nieszczęśliwe” i przy wtórze hałaśliwych krzyków tłoczą się w najodleglejszym kącie. Są nieodporne na niskie temperatury, a szczególnie chronić je trzeba przed wilgocią i przeciągami. Ponieważ między sobą nie żyją w zgodzie, gdyż samice walczą o budki należy udostępniać im duże woliery.
Tutaj bardziej szczegółowy opis gatunku
Nierozłączka czerwonogłowa – Agapornis pullarius
Zamieszkują znaczne obszary Afryki, na płaskich stepach i obrzeżach lasów. W Ugandzie występują papugi Agapornis pullaria ugandae, większe i o bardziej stonowanych barwach upierzenia niż u ptaków podgatunku nominatywnego. Płeć dorosłych ptaków można łatwo rozpoznać, gdyż samice mają barwy bledsze od samców. Głównym pożywieniem są nasiona traw oraz owoce, w tym jagody. Żerują stadami na polach uprawnych, przy czym niezwykle sprawnie poruszają się po źdźbłach z głową skierowaną w dół.
Samice na gniazda wybierają termitiery, w których wydziobują tunel kończący się komorą wielkości pięści. Samica składa 2-7 jaj, które wysiaduje około 22 dni. Pisklęta po wykluciu pokryte są szarym puchem. Po 4-6 tygodniach opuszczają gniazdo. Czerwona maska u młodych ptaków jest żółtawa.
Chów tych nierozłączek jest bardzo trudny, głównie z powodu braku możliwości stworzenia im odpowiedniego miejsca lęgowego.
Tutaj bardziej szczegółowy opis gatunku
Nierozłączka taranta (czarnoskrzydła) – Agapornis taranta
Nierozłączki te zwane górskimi zamieszkują masywy Etiopii aż do wysokości 3000 m n.p.m. W środowisku naturalnym zasiedlają tereny na skraju wiecznie zielonych lasów Wyżyny Abisyńskiej. Poza podgatunkiem nominatywnym Agapornis taranta taranta południową Etiopię zamieszkują znacznie mniejsze papużki należące do podgatunku Agapornis taranta nana. Już u młodych ptaków można łatwo rozpoznać płeć. Samce mają czarne powierzchnie pod skrzydłami, samice początkowo powierzchnie te mają poprzecinane zielenią, a później – brązowe. Samce wybarwiają się całkowicie po około 9 miesiącach. Są to bardzo ciche ptaki, ich głosy przypominają raczej świergot. Ptaki tego gatunku gniazdują parami w dziuplach gałęzi drzew. Samica znosi 3-5 jaj, które wysiaduje 24-25 dni. Pisklęta pokryte są początkowo białym puchem, który z czasem szarzeje. Po 6-8 tygodniach młode opuszczają gniazdo. Samiec dokarmia je jeszcze przez kilka tygodni. Do lęgów potrzebują dużych budek o podstawie do 27cm. Budkę najlepiej wyposażyć w 3cm warstwę trocin lub torfu, gdyż nie wszystkie samice przynoszą materiał do budowy gniazda. Kontrola gniazd tych nierozłączek powinna być wzmożona, często bowiem samice wyrywają młodym pióra, a gdy pojawia się krew rozrywają im również skórę a nierzadko dochodzi do zabijania młodych. Atakowane młode należy wówczas umieścić w drucianych klateczkach, tak aby dorosłe ptaki mogły je tylko karmić. Jest to zabieg, który nie wpływa na zaprzestanie opieki rodziców nad młodymi.
Tutaj bardziej szczegółowy opis gatunku
Nierozłączka niassa (krasnogłowa) – Agapornis lilianae
Są to najmniejsze z nierozłączek, gdyż mają 12-13 cm długości. Samce i samice tego gatunku mają identyczne ubarwienie. Te maleńkie papużki są obdarzone silnym głosem. Występują głównie w wilgotnych zalesionych dolinach rzeki Zambezi. Gnieżdżą się w dziuplach gałęzi drzew oraz opuszczonych gniazdach innych ptaków. Jako materiał do budowy gniazd służą im drobne patyczki, słoma itp. Pod względem warunków bytowania nie są wybredne jednak wilgotność w gniazdach musi być wysoka gdyż decyduje ona o powodzeniu wylęgu. Samica składa 4-5 jaj. Okres wysiadywania trwa około 21 dni i zaczyna się od pierwszego jaja. W niewoli uzyskuje się niezbyt wiele zapłodnionych jaj a śmiertelność zarodków jest bardzo wysoka. Poza sezonem lęgowym stada liczące około 100 ptaków pokonują ogromne odległości (w porównaniu z innymi nierozłączkami) i są plagą na plantacjach prosa. Ta duża żywotność i ruchliwość nierozłączek niassa zmusza do zapewnienia im dużych klatek, a ponieważ są mniej agresywne, można je trzymać po kilka par. Wymagają dużej ilości zieleniny i owoców, także jagód i pączków drzew, a w okresie wiosennym kwiatów drzew owocowych.
Tutaj bardziej szczegółowy opis gatunku
Nierozłączka czarnolica – Agapornis nigrigenis
Papugi tego gatunku żyją podobnie jak nierozłączki niassa w wilgotnym klimacie dolin i dorzecza Zambezii. Dawniej były masowo krzyżowane z nierozłączką czarnogłową. W niewoli najlepiej czują się w obszernych wolierach trzymane systemem kolonijnym. Ze względu na ich pochodzenie temeperatura nie powinna spadać poniżej 15 stopni. Warunki takie rokują najbardziej obiecujące wyniki. Samica znosi 3-5 jaj, które wysiaduje przez 24 dni. Właściciele wolier wypuszczają swoje ptaki na loty. Odbywa się to w czasie lęgów, jest wtedy pewność, ze rodzice nie oddalą się więcej niż na odległość głosu młodych. Młode opuszczają gniazdo po 5-6 tygodniach i również uczą się wracania do klatki.
Tutaj bardziej szczegółowy opis
Nierozłączka liberyjska (obrożna) – Agapornis swinderniana
Są to papużki długości 13-15cm , któe żyją na rozległych terenach Kotliny Kongo i są jedynymi wśród nierozłączek, któe żyją w gęstych tropikalnych lasach do wysokości 1800 m n.p.m. Ze swych terytoriów odbywają loty niewielkimi stadami do najbliższych pól uprawnych. Przebywają najchętniej w koronach drzew, rzadko opuszczając się na ziemię. Są trudne do obserwacji z powodu ochronnego koloru upierzenia i cichego głosu. Rozróżnia się trzy podgatunki: Agapornis swinderniana swinderniana, Agapornis swinderniana zenkeri - którego przedstawiciele różnią się od nominatywnego szerokim pasem na karku w kolorze od pomarańczowego doczerwonobrązowego, oraz Agapornis swinderniana emini, która jest ciemniejsza, ma grubszy i bardziej zakrzywiony dziób.
Źródło (tekst i rysunki): „Nierozłączki” – Jadwiga Korczak, PWRiL
Polskie nazwy nierozłączek używane w tym artykule pochodzą z oficjalnego nomenklatora polskich ogrodów zoologicznych opracowanego i wydanego przez Polskie Towarzystwo Zoologiczne.
Polskie nazwy w nawiasach pochodzą z: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Agapornithini Salvin, 1882 w: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego.
